Funkcjonariusze i funkcjonariuszki Straży Granicznej mają prawo odmówić wykonania rozkazu, jeśli jego wykonanie wiąże się z łamaniem prawa! Taki rozkaz jest nielegalny, zaś konsekwencje karne za jego wykonanie ponosi sam funkcjonariusz.
Funkcjonariusze i funkcjonariuszki z placówki Straży Granicznej z Białowieży napisali do białostockiej redakcji Gazety Wyborczej list, w którym zarzucają komendantowi placówki i jego zastępcy uchylanie się od odpowiedzialności za sytuację na pograniczu, w tym postępowanie z osobami, które przekroczyły granicę polsko-białoruską. Autorzy i autorki listu wskazują, że dowództwo przerzuca decyzyjność związaną z działaniami na pograniczu na swoich podwładnych, którzy nigdy nie otrzymali pisemnych wytycznych w tym zakresie. Teraz, w związku z pierwszymi wyrokami potwierdzającymi, że stosowanie push-backów jest praktyką nielegalną, funkcjonariuszki i funkcjonariusze Straży Granicznej słusznie obawiają się odpowiedzialności karnej.
Dotychczasowe wyroki sądów potwierdzają to, co jako Grupa Granica powtarzamy od dawna: działania Straży Granicznej na pograniczu polsko-białoruskim są niezgodne z prawem. Orzeczenia sądów jednoznacznie wskazują, że sposób zawracania migrantów i migrantek do Białorusi łamie prawo polskie, unijne i międzynarodowe. W wydanych wyrokach sądy jednoznacznie wskazały na konieczność zbadania indywidualnej sytuacji każdej osoby, wszczęcia przewidzianych prawem procedur i umożliwienia każdemu złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.
Jaka odpowiedzialność karna grozi funkcjonariuszom SG? Zgodnie z Kodeksem karnym (art. 231) za przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków, funkcjonariuszkom i funkcjonariuszom publicznym grozi kara pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, grozi mu kara do dwóch lat więzienia. Funkcjonariuszkom i funkcjonariuszom może grozić odpowiedzialność karna także z innych przepisów Kodeksu karnego, w tym zwłaszcza w kwestii: narażenia człowieka na niebezpieczeństwo, spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, znęcania się nad pozbawionym wolności, nieudzielenia pomocy, przeszkadzania w akcji ratowniczej, porzucenia osoby małoletniej bądź nieporadnej, lub też bezprawnego pozbawienia wolności. Czyny te są zagrożone karą nawet do 12 lat więzienia.
Czy wykonywanie rozkazów zwalania funkcjonariuszy z odpowiedzialności? Funkcjonariusze i funkcjonariuszki nie mogą tłumaczyć się “wykonywaniem rozkazów”. Polecenie przełożonego nie wystarcza, żeby uwolnić się od odpowiedzialności za działania niezgodne z prawem. Za popełnione przestępstwo odpowiadać może zarówno funkcjonariusz, jak i jego dowódca. Każdy odpowiada w granicach swojej własnej winy, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych osób.
Co powinni zrobić funkcjonariusze SG? Zgodnie z art. 63 ustawy o Straży Granicznej funkcjonariusze i funkcjonariuszki są zobowiązani odmówić wykonania rozkazu lub innego polecenia, jeżeli łączyłoby się to z popełnieniem przestępstwa. W takiej sytuacji, funkcjonariusze i funkcjonariuszki powinni zameldować odmowę wykonania rozkazu na piśmie do Komendanta Głównego SG, z pominięciem drogi służbowej!!
Helsińska Fundacja Praw Człowieka oferuje zapewnienie pomocy prawnej funkcjonariuszom i funkcjonariuszkom, którzy ze względu na odmowę wykonania rozkazu, spotkają się z negatywnymi konsekwencjami.